સાવધાન! નકલી ‘ફિલ્ટર બોટલ’નું પાણી અને હલકી ગુણવત્તાના ફિલ્ટર પ્લાન્ટ્સનો કાળો કારોબાર

તાજેતરમાં, બોટલબંધ પાણી (Packaged Drinking Water)ના બજારમાં નકલી, તેમજ સ્થાનિક ફિલ્ટ્રેશન પ્લાન્ટ્સ દ્વારા વેચાતા હલકી ગુણવત્તાવાળા પાણીનો વેપાર તેજ ગતિથી વધી રહ્યો છે, જેનાથી ગ્રાહકોના સ્વાસ્થ્યને ગંભીર ખતરો ઊભો થયો છે. ભારતીય ખાદ્ય સુરક્ષા અને માનક પ્રાધિકરણ (FSSAI) અને સ્થાનિક પ્રશાસને લોકોને આવા ડુપ્લિકેટ અને હલકી ગુણવત્તાના ઉત્પાદનોથી બચવા માટે સખત ચેતવણી આપી છે.

આ ગેરકાયદેસર ધંધો કેવી રીતે ચાલી રહ્યો છે?

તપાસ એજન્સીઓ અનુસાર, આ ગેરકાયદેસર ધંધો મુખ્યત્વે બે પ્રકારે ચાલે છે:

બ્રાન્ડેડ ડુપ્લિકેટ્સ: કેટલાક ગેરકાયદેસર યુનિટ્સ મોટી બ્રાન્ડ્સની ખાલી બોટલો એકઠી કરીને તેમાં નળનું પાણી ભરે છે અને નકલી સીલ-કેપ લગાવીને વેચે છે.

હલકી ગુણવત્તાના ફિલ્ટર પ્લાન્ટ્સ: કેટલીક જગ્યાએ, “ફિલ્ટર્ડ પાણી”ના નામ હેઠળ સ્થાનિક પ્લાન્ટ્સમાં યોગ્ય શુદ્ધિકરણ પ્રક્રિયા વિના અથવા જૂના/બગડેલા ફિલ્ટર્સનો ઉપયોગ કરીને પાણી બોટલમાં ભરીને વેચવામાં આવે છે. આમાં **BIS (ભારતીય માનક બ્યુરો)**નું લાયસન્સ હોતું નથી, અથવા હોય તો પણ તેનું પાલન થતું નથી.

આ બંને પ્રકારના પાણી પર ઘણીવાર BISનો ISI માર્ક પણ નકલી રીતે લગાવવામાં આવે છે.

ખાદ્ય વિભાગની સ્પષ્ટતા: ફિલ્ટર પ્લાન્ટ્સ પર પણ કાર્યવાહી થશે

નકલી પાણીના કારોબાર પર કડક કાર્યવાહી કરવા માટે પ્રશાસને વિશેષ અને વ્યાપક અભિયાન શરૂ કર્યા છે.

ખાદ્ય વિભાગ (FSSAI)ની વિગતવાર કાર્યવાહી:

સ્થાનિક ફિલ્ટ્રેશન યુનિટ પર કાર્યવાહીની સ્પષ્ટતા: હા, ખાદ્ય સુરક્ષા વિભાગ (FSSAI) માત્ર બ્રાન્ડેડ પાણી જ નહીં, પરંતુ ‘ફિલ્ટર્ડ પાણી’ના નામ હેઠળ હલકી ગુણવત્તાનું પાણી વેચતા તમામ સ્થાનિક પ્લાન્ટ્સ સામે પણ સખત કાર્યવાહી કરશે. જે પ્લાન્ટ્સ પાસે FSSAI અને BISનું માન્ય લાયસન્સ નહીં હોય, અથવા જેમના નમૂના ગુણવત્તામાં ફેલ થશે, તેમના પર દરોડા પાડીને યુનિટ સીલ કરવામાં આવશે.

નિયમિત નમૂના પરીક્ષણ (Regular Testing): ખાદ્ય વિભાગ હવે બજારમાંથી, દુકાનોમાંથી અને ડિસ્ટ્રીબ્યુશન ગોડાઉન્સમાંથી પાણીના નમૂનાઓ અનિયમિત રીતે (Randomly) એકત્રિત કરશે અને તેને તુરંત માન્યતા પ્રાપ્ત લેબોરેટરીઓમાં પરીક્ષણ માટે મોકલશે.

ગુનાહિત કેસ (Criminal Prosecution): નકલી પાણીનું ઉત્પાદન અને વેચાણ કરનારાઓ સામે માત્ર દંડ નહીં, પરંતુ ગંભીર ગુનાહિત કેસ દાખલ કરવામાં આવશે. નકલી સીલ અને ISI માર્કનો ઉપયોગ કરનાર પર કડક ફોજદારી કાર્યવાહી થશે.

કઈ કઈ કંપનીઓ/યુનિટ્સના નમૂના લેવાશે?

ગુણવત્તા ચકાસણી માટે કોઈ પણ બ્રાન્ડને છોડવામાં આવશે નહીં. નમૂના લેવાની પ્રક્રિયામાં નીચેના પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે:

રાષ્ટ્રીય સ્તરની મોટી બ્રાન્ડ્સ અને સ્થાનિક નાની બ્રાન્ડ્સ.

સ્થાનિક ફિલ્ટ્રેશન પ્લાન્ટ્સ: જે યુનિટ્સ માત્ર ફિલ્ટર પ્લાન્ટના નામે પાણી વેચે છે અને FSSAI/BIS સર્ટિફિકેશન વિના કાર્યરત છે.

જાહેર વેચાણ સ્થળો (રેલવે સ્ટેશનો, બસ સ્ટેશનો, વગેરે) પર વેચાતા દરેક પ્રકારના પેકેજ્ડ પાણી.

નકલી બોટલને કેવી રીતે ઓળખવી?

ગ્રાહકોને જાગૃત અને સાવધાન રહેવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. અસલી અને નકલી બોટલના પાણી વચ્ચેનો તફાવત જાણવા માટે નીચેની બાબતો પર ધ્યાન આપો:

પેકેજિંગ અને સીલ: બોટલની કેપ અને સીલની જાતે તપાસ કરો.

ISI/FSSAI માર્ક: ISI માર્ક અને FSSAI લાયસન્સ નંબર સ્પષ્ટ અને સાચા છે કે નહીં તે ચકાસો.

પાણીની ગુણવત્તા: પાણીમાં કોઈ પણ પ્રકારનો રંગ, ધૂંધળાપણું કે અજીબ ગંધ હોય તો તેનું સેવન ન કરો.

સ્થાનિક પ્રશાસને લોકોને અપીલ કરી છે કે જો તેમને ક્યાંય પણ નકલી બોટલ બંધ પાણીના ઉત્પાદન કે વેચાણની માહિતી મળે, તો તેઓ તાત્કાલિક ખાદ્ય સુરક્ષા વિભાગ અથવા પોલીસને ટોલ-ફ્રી નંબર પર જાણ કરે.

સુરક્ષિત રહો, સતર્ક રહો!